Page 26 - Azərbaycan xalçaları

24 24
nəzərdə tutulan dəmiryol xətti Azərbaycanın Qara
dənizə çıxışını təmin etməli idi. La­kin Gürcüstan
hökuməti onu dəstəkləyən alman qoşunla­rının Bor-
çalını tutmasından is­tifadə edərək, buranı öz ha­
kimiyyətinə tabe etdi.
Borçalı əhalisi həmin dövrdə alman qoşunlarına
və gürcü idarəçiliyinə etirazını bildirir, Azərbaycan­
la birləşməyə can atırdı. Almanlar, sonra isə türklər
Cənubi Qafqazı tərk etdikdə Borçalı Gürcüstan
respub­likasının hakimiyyəti altında qaldı. Ermənilər
bu vəziyyətdən istifadə edib, Aleksandropol (Güm-
rü) qəzasını tutdular və Borçalının hüdudlarına çat-
dılar. Onlar işğalçılıq siyasətini davametdirərək Bor-
çalı torpaqlarını da ələ keçirmək üçün Gürcüstanla
mü­haribəyə başladılar. Beləliklə, tarixi Azərbaycan
torpağını ələ keçirmək uğrunda iki qonşu respubli-
ka müharibəyə baş­ladı. İngilislərin fəal müdaxiləsi
ilə müharibə 1918-ci il dekabrın 31-də dayandırıldı,
1919-cu il yanvarın 9-17-də Tiflisdə Ermənistan-
Gürcüstan konfransı keçirildi. Kon­fransın qərarına
əsasən Borçalının şimal hissəsi Gürcüstana, cənub
hissəsi Ermənistana verildi, Lori isə neytral zona
elan edildi. Danışıqlar prosesində Borçalının ta­
rixi sahibi olan azərbaycanlıların mənafeyi tapda-
landı. Loridə yaşayan azərbaycanlıların vəziyyəti
ağırlaşdı. Ermənistanın Tür­kiyəyə qarşı başladığı
müharibənin (1920) gedişində türk qoşunları 1920-
ci ilin sentyabrında Gümrünü və Qa­ra­kilsəni tuta-
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti (1918-1920-ci illər)
Qaynaq: Azərbaycan tarixi atlası. Bakı, 2007, s. 46
Xəritə 14
Rus Pravoslav kilsəsi. Qazax.