Page 27 - Azərbaycan xalçaları

25

Azərbaycan xalçaları / QAZAX-BORÇALI QRUPU

raq, Lori neytral zonasına yaxınlaşdı. Ermənistanla Gürcüs-

tan arasında bağlanmış 13 noyabr müqaviləsinə görə, gürcü

qoşunları Lori neytral zonasına daxil oldu. Ermənistanda

sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra, bu dəfə Sovet Ru-

siyasının köməyindən istifadə edən ermənilərin Lori uğ-

runda mübarizəsi gücləndi. 1921-ci il fevralın 11-dən 12-

nə keçən gecə Lorinin erməni kəndlilərinin qiyamı təşkil

olundu, gürcü qoşunları Borçalıdan çıxarıldı. XI Qırmızı

ordunun köməyi ilə Gürcüstanda da sovet hakimiyyəti qu-

ruldu. Sovet Rusiyası Lori neytral zonasının taleyini həll

etmək üçün əlverişli imkan əldə etdi. Rusiya Kommunist

(bolşeviklər) Partiyası Mərkəzi Komitəsi Qafqaz Bürosunun

1921-ci il 7 iyul tarixli qərarı ilə Lori neytral zonasının bütün

ərazisi Ermənistan SSR-ə verildi. Gürcüstanla Ermənistanın

sərhədlərini müəyyənləşdirən 1921-ci il 6 noyabr bəyan

naməsinə əsasən, Lorinin Ermənistan SSR-ə verilməsi

təsdiqləndi. Beləliklə, tarixi Azərbaycan ərazisi olan Borça-

lı mahalı Ermənistanla Gürcüstan arasında bölüşdürüldü.

Gürcüstanın tərkibində qalan Borçalı torpaqları qəza adı ilə

idarə olunurdu. Onun ərazisi 2655 kvadrat kilometr idi. Bu,

tarixi Borçalı distansiyası torpaqlarının 31,3%-ni təşkil edir-

di. 1929-cu ildə Gürcüstan SSR tərkibindəki Borçalı qəzası

da ləğv olundu. Onun ərazisində Borçalı (1950-ci ildən Mar-

neuli), Lüksemburq (Bolnisi), Başkeçid (Dmanisi) rayonları

yaradıldı. Beləliklə, çar Rusiyası, sonralar isə sovet hökuməti

tərəfindən həyata keçirilən siyasət nəticəsində Borçalı ta-

rixi Azərbaycan torpaqlarından ayrı salındı və parçalan-

dı. Gürcüstandakı Azərbaycan torpaqlarının əhalisi sovet

hakimiyyəti illərində dərin məhrumiyyətlərə düçar oldu,

hər vasitə ilə onların deportasiyasına cəhdlər göstərildi. Gür-

cüstanın müstəqilliyinin əldə edilməsinin ilk dövrlərində

millətçi hakim dairələr tərəfindən azərbaycanlılara qarşı

siyasət daha da sərtləşdirildi. Azərbaycan Respublikasın-

da Ulu Öndər Heydər Əliyevin yenidən hakimiyyətə gəl

məsi ilə Gürcüstan azərbaycanlılarının problemlərinin həlli

sahəsində ciddi addımlar atıldı Bu siyasi xətt hazırda da da-

vam etdirilir (Xəritə 16).

Tarixi Qazax ərazisinin Azərbaycan SSR tərkibində qalan

hissəsi bütün ölkənin eyni taleyini bölüşdü. 1980-ci illərdə

isə Azərbaycanın Qazax rayonu ərazisindəki torpaqlarının

hissə-hissə ermənilərə verilməsi davam etdirildi. 1982-ci

ildə SSRİ rəhbərliyinin təzyiqi ilə rayonun İncədərə yayla-

ğı, Kəmərli, Aslanbəyli, Qaymaqlı kəndlərinin ərazisinin

bir hissəsi, 1986-cı ildə isə 2500 hektarlıq ərazi Ermənistana

verilmışdir. Bununla kifayətlənməyən ermənilər 1980-ci

illərin sonlarında Qazaxdan da yeni torpaqlar işğal etməyə

Azərbaycan SSR (1920-1922-ci illər)

Qaynaq: Azərbaycan tarixi atlası. Bakı, 2007, s. 48

Xəritə 15