80
С
яфяримиз бойу Аьъабяди районунун
Саdманбяйли, Щцсцлц, Авшар, Бярдянин
Щаъаллы, Бейляган районунун Ейвазлылар, Таталыlar
кяндляриндя, бир нечя тярякямя гышлагларында
олдуг. Тярякямя щяйаты бцтцнлцкля гядим тцрк
мядяниййятинин елементлярийля зянэиндир. Буранын
инсанлары тямтярагдан узагдырлар, чюл щяйатына
алышсалар да, щяддиндян артыг гонагпярвяр, сямими,
тямиз гялблидирляр.
Артыг дедийимиз кими, тярякямяляр вя йа гарапа­
паглар тцрк тайфаларыдыр. Азярбайъанда Кцр-Араз
овалыьында, Мил-Гарабаь, Муьан, Ширван дцзляриндя
йашайан тярякямяляр ясасян щейвандарлыгла мяшьул
олдугларындан, тярякямя щяйатыны кючсцз тясяввцр
елямяк мцмкцн дейил. Кюч олан йердя ися тябии
ки, эащ аранда, эащ да гышлагда чалышан, йашайан
инсанларын мяишятдя, йахуд кюч заманы истифадя
елядикляри мцхтялиф тохуъулуг мяmulatlarы йада
дцшцр. Бяли, халчасыз, хуръунсуз, щейбясиз, фярмяшсиз
тярякямя щяйаты олмаз. Тярякямя ъамаатынын
щяр эцнц, щяр сааты адычякилян вя чякилмяйян
тохуъулуг mяmulatlarыndan истифадяйля кечир. Биз
дя арашдырмаларымыз заманы бир даща бунун шащиди
олдуг. Беля ки, щям Аьъабяди, щям дя Бейляган
районунун кяндляриня елядийимиз сяфярлярдя мящз
тярякямя щяйатында истифадя олунан тохуъулуг
мямулатларынын цстцнлцк тяшкил елядийи эюз
габаьындайды.
Юнъя тярякямя ъамаатынын гядимдян цзц бяри
щявясля истиафдя елядикляри gяbяlяr, килимляр барядя
данышмаг лазымдыр. Мцтяхяссисляр билдирирляр ки,
Гарабаь халчаларынын ян эюзялини тярякямяляр
тохуйуб. Биз дя бурада ясасян мцхтялиф щейван -
марал, пялянэ тясвирли вя гядим тцрк елементляри,
щямчинин мющцрляри олан xovlu vя ховсуз халчаларла
растлашдыг. Ону да гейд едяк ки, айры-айры евлярдя,
мцхтялиф гадынларын тохудуглары, анъаг бязян бир-
бириндян гятиййян фярглянмяйян тясвирляри олан
халчалар да варды. Мясялян, Щцсцлц кяндиндя бир евдя
раст эялдийимиз халчанын ейнисини Щаъаллы кяндиндя дя
эюрдцк. Кремл тясвирли ики халча кими... Бу халчаларын
юлчцляри, тохунма технолоэийалары ейни олса да, садяъя,
бир халчада ону тохуйан гадын бура ъаван йашында
вяфат етмиш гардашынын адыны щякк едиб. Цмумиййятля,
Совет щакимиййяти илляриндя бу еллярин халчачылары
нахышлы халчаларла йанашы хейли сайда портрет халчалар
да тохуйублар. Кяндлярдя бюйцк Азярбайъан шаири
Низаминин, Молла Пянащ Вагифин портрети щякк
олунмуш халчалардан башга, дастанлардакы образларын,
мясялян, Ярябзянэинин, йахуд ат белиндя щансыса
гящряманын тясвири олан хейли халчалар вар. Буна
бахмайараг, бир нечя йердя цзяриндя гядим тцрк
символларынын тясвири олан халчалара да раст эялинир
ки, бунлардан бири щаггында Авшар кяндиндян олан
Минайя Щцсейнова бизя мараглы бир ящвалат данышды...
Онун сюйлядикляриндян мялум олур ки, халча тохуйан
тярякямя гадынлары халчаларын цзяриндяки нахышлары
ясасян аналарынын, няняляринин, йа да гоншуларынын
вахтиля вурдуглары нахышлардан эютцрцбляр.
Тярякямялярдя фярмяш, хуръун, щейбя, чул, палаз,
ъеъим, yяhяrцстц, юркян, чаты тохунулмасы да чох
эениш йайылыб. Чцнки тярякямя ъамааты кючя
1...,72,73,74,75,76,77,78,79,80,81 83,84,85,86,87,88,89,90,91,92,...147