Стр. 120 - AZƏRBAYCAN XALÇALARI

118
Бязи инамларда ися аьаълар инсан рущларынын
мяскяни сайылырды. Щесаб едилирди ки, инсан
юляркян рущу бядяни тярк едиб аьаълара кечир
вя йашамагда давам едир. Бир сыра дцнйа
халгларында бязи аьаълар щятта тотем сявиййясиндя
гябул едилмиш вя ситайиш обйектиня чеврилмишдир.
Азярбайъан яразиси дя аьаъа пярястишин илкин
оъагларындан биридир. Aлбан тарихчиси М. Калан-
катуклу юзцнцн «Албанийа тарихи» ясярин-
дя гядим щунларын аьаълара, даща чох ися
палыд аьаъына ситайиш етдийини йазмышдыр: «…
Щунлар аьаъа ат гурбан кясир, онун ганыны
йарпаглара чиляйир, кяллясини вя дярисини ися aüacын
будагларындан асырдылар… Палыд аьаъы бцтцн
диэяр аьаъларын анасы сайылыр вя бу аьаъа щун
юлкясиндя щамы, о ъцмлядян кнйазын
юзц дя ситайиш едирди».
Тцрк дцнйасынын гядим яdяbi
абидяси олан «Китаби-Дядя
Горгуд» дастанында да
аьаъа ситайишля баьлы чохлу
сайда епизодлара раст эялинир.
Азярбайъанда пярястиш
едилян едилян аьаълар
сырасында палыды, нилi (азат),
вялясi, гозu, гараьаъы, алмаnы,
янъирi, зейтунu, даьдаьаны, сюйцдц вя с.
эюстярмяк олар. Инсанларын бу аьаъларла баьлы
инам вя етигадлары мцхтялиф табулар, йасаглар,
гадаьалар вя с. формаларда тязащцр едир. Мясялян,
дейирляр ки, «палыды, гараьаъы вя вяляс аьаъыны
кясянин евиндя мцтляг щансыса бядбяхлик баш
веряр», «тут аьаъыны кясян юмрцндян кясяр»
вя с. Бундан башга, инсанлар палтарlarынын бир
парчасыны вя йа сачlarындан бир нечя тели щямин
аьаъларын будаьына баьлайыр вя ондан диляк
диляйирдиляр.
Халг арасында гараьаъа «пир аьаъы», «гцрбят
аьаъы» да дейирляр. Чцнки она даща чох пирлярин,
зийарятэащларын йахынлыьында вя гябiристанлыгларда
раст эялмяк олур. Лянкяран вя Астарадакы
Машхан пири, Гарабаьдакы Палыд, Муьан
дцзцндяки Пейьямбяр, Губа районундакы
Гырдащар, Йевлах районундакы Гара пир,
Газах районундакы Ъыьырган вя с. пирляр
инсанларын пянащ апардыьы, ещтирам
эюстярдийи мцгяддяс зийарятэащлар
сырасындадыр.
Азярбайъанлыларын дцнйа
аьаъы иля баьлы тясяввцрляри
шцмшад аьаъына аид едиля
биляр. Шцмшады кясмяк,