Стр. 67 - Azərbaycan xalçaları

65
Çox vaxt çil toyuğun yumurtası qalib gələrdi:
Mяnim toyuьum aь idi,
Dяrisi dolu yaь idi.
Sяni yanasan toyuq tutan,
Odlanasan toyuq tutan.
... Ta qədimdən bir çox xalqlar yumurtanı həyatın
əmələ gəlməsi və canlıların yaranması rəmzi hesab
etmişlər: onların gümanına görə həyatda olduğu
kimi yumurtadan da həm xeyir, həm də şər doğula
bilər.
Orta əsr biliciləri yumurtanı dünyanın maddili-
yini xatırladan dörd ünsürün təcəssümü sayırdı-
lar: onun qabığı yerin, pərdəsi havanın, ağı suyun,
sarısı isə odun-atəşin rəmzi idi. Məhz bu əlamətlər
dünyanın bir çox xalqının keçirdiyi bu və ya digər
mərasim və bayramlarda yumurtadan istifadə
edilməsinə səbəb olmuşdur.
Bəs, yumurtanın boyanması hansı anlama gəlir?
Buna müxtəlif xalqlar öz dinlərinə, əqidələrinə,
həyat tərzlərinə uyğun cavablar vermişlər. Qədim
azərbaycanlıların yumurtanı qırmızı boyama-
sı atəşpərəstliklə bağlı olmuşdur. Qırmızı məhz
ulu odun, günəşin, atəşin rəmzidir. Elə bu da oda,
Günəşə çox-çox qədimlərdən bəslənən ulu inamla
bağlı olmuşdur.
Ayaьы sayalы il yazыndan bяlli olar
El-obada yazın ilk dörd gününün necə keçməsinə
böyük əhəmiyyət verilərdi və həmin günlər ilin
fəsilləri ilə əlaqələndirilərdi. Sıra ilə birinci gün
yazdan, ikinci gün yaydan, üçüncü gün payızdan,
dördüncü gün qışdan sayılır. Qədim etiqada görə
ilin ayrı-ayrı fəsillərinin necə keçəcəyi məhz həmin
günlərin necə gəlməsindən, havasından bəlli olur.
Əgər birinci gün mülayim, günəşli keçsəydi, deməli
yaz xoş keçəcəkdi. İkinci gün küləkli, yağmurlu ol-
saydı: yay yağmurluydu. Novruzdan sonrakı üçün-
cü və dördüncü gündə əgər yağış və çovğun olsay-
dı, gəlincik düzəldib meydanlarda gəzər və günəşi
çağıran nəğmələr oxuyardılar.
Qədim inanclara görə yeni gələn ilin xeyir-
bərəkəti, uğuru baharın necə yetişməsiylə bağlıdır.
Yazın ilk günlərində bulud gələndə, yağış gələndə
hamı sevinər. Göydən yerə yağış yox, bərəkət ya-
ğır, ruzi yağır, qoy yağsın, deməli Novruz əliboş
gəlmir. Əkin sahəsinə çıxanlar əllərini göyə açıb:
“Şükür, şükür, inşallah ilimiz barlı-bəhərli olacaq”
söyləyərdilər. Torpağa loğmandır bu yağış. Bu ya-
ğışa “bolluq yağışı” deyərdilər.
Sel axsыn yollarыnnan,
Ayrыlan qollarыnnan,
Sцzцlsцn zяmiyя, xыra ,
Qobular daьlarыnnan.
Əkin-biçinçi babalarımız bu yerdə deyiblər ey...
“Əkinçinin anbarı yaz yağışıyla dolar”. Bir də belə
söyləyiblər:
“Ayağı sayalı il yazınnan bəlli olar”.
Тофиг Бабаев
Праздник Новруз
Резюме
В статье рассказывается об атрибутах народного
праздника Весны (Новруз байрам), а также о тра-
дициях его проведения. Поскольку Новруз байрам ис-
тинно народный праздник, то в статье дается под-
робная информация о первых признаках весны – это
сямяни (трава, выращенная из сорта желтой пше-
ницы), цветы и растения (фиалка, мята, нарцисс),
а также о разных народных поверьях. Автор слов
«Благополучный год ясен с приходом весны» отмеча-
ет, что «народ придавал большое значение тому, как
проходили первые дни весны, которые затем ассо-
циировались с четырьмя сезонами года. Так, первый
день говорит о весне, второй – о лете, третий – об
осени, а четвертый, соответственно, – о зиме».
Tofig Babayev
Novruz Holiday
Résumé
This article discusses historical information concer-
ning the Novruz holiday and the national customs and
traditions surrounding this holiday. Novruz is celebrated
as an authentic national holiday. Thorough information
is explored concerning the growing of “samani” (whe-
at grass), flowers, and plants (such as violets, mint, and
narcissus) that are the first heralds of spring and signify
different beliefs. The author claims, “a lucky year is iden-
tified by its spring” highlighting that “the first four days
of spring used to be taken into consideration seriously
and those days were related to the four seasons of the
year. The first day represented spring, the second summer,
the third autumn, and the fourth winter.”