Page 11 - Həkim məsləhətləri

9

dir). 14 illik qəhrəmanlıq mübarizəsindən sonra Əlincə

qalası da daxili çəkişmələr nəticəsində süquta uğradı. Bu

hadisədən bir müddət sonra Teymur Təbrizdən Naxçıva-

na gəlib, Əlincə qalasının başına çıxaraq onu seyr etmiş,

qalanın əzəməti onu heyran qoymuşdu

18

.

XIII ‒ XIV yüzillərdəki tarixi şəraitin mürəkkəbliyinə

baxmayaraq, Naxçıvan sosial-iqtisadi vəmədəni cəhətdən

inkişaf etməkdə idi. Kənd təsərrüfatı, sənətkarlıq və tica

rət sahəsində mühüm irəliləyiş nəzərə çarpırdı. Həmin

dövrdə Naxçıvan, Ordubad, Culfa şəhərləri Azərbaycanın

şəhər həyatında mühüm yer tuturdu. Naxçıvanda gör

kəmli dövlət, elm və mədəniyyət xadimləri fəaliyyət gös

tərirdi.

Əslən naxçıvanlı olan görkəmli Azərbaycan alimi

Nəsirəddin Tusi dünyanın elm korifeyləri sırasında layiq-

li yer tutmuş dahi Azərbaycan alimi idi.

19

Səncər ibn Abdulla ən-Naxçıvaninin oğlu Hinduşah

Naxçıvani (1245 ‒ 1328), nəvəsi Məhəmməd ibn Hindu-

şah Naxçıvani (1295 ‒ 1376), nəticəsi Kəmaləddin ibn

Məhəmməd Naxçıvani Azərbaycanın elm tarixində layiqli

yer tuturlar. Hinduşah Naxçıvani görkəmli tarixçi, dilçi,

filosof, dərin və hərtərəfli ensiklopedik biliyə malik olan

alim və dövlət xadimi idi. Onun oğlu Məhəmməd də ata-

sının yolunu davam etdirmişdir. Məhəmməd ibn Hindu-

şah Naxçıvaninin dövrümüzədək iki qiymətli əsəri gəlib

çatmışdır.

Səncər ibn Abdullanın digər oğlu Seyfəddövlə Naxçı-

vani Elxanilər dövründə yüksək dövlət vəzifəsi tutmuş,

qardaşı Hinduşahın elmi inkişafında mühüm rol oyna-

mışdır

20

.

Görkəmli filosof Nəcməddin Naxçıvani, alim, mütəfək

kir Həsən Naxçıvani, həkim, sufi Kəmaləddin Naxçıva-

ni, məşhur vəkil Qəvaməddin Naxçıvani və b. da Azər

baycanın elm və mədəniyyət tarixində dərin iz qoymuş-

lar.

XIII ‒ XIV əsrlərdə Naxçıvan memarlıq məktəbi də öz

əvvəlki ənənələrini uğurla davam etdirmişdir. Bu sa

hədə Əhməd ibn Əyyub əl-Hafiz Naxçıvaninin, memar

Cəmaləddin Naxçıvaninin və başqalarının böyük xid

mətləri olmuşdur. Əhməd ibn Əyyub əl-Hafız Naxçı-

vani Bərdə türbəsinin (1322) və Qarabağlar türbəsinin

(XIV əsrin 30-cu illəri), memar Cəmaləddin Naxçıvani isə

Xanəgah türbəsinin müəllifləridir.

Naxçıvanın XIII ‒ XIV əsrlər tarixinə dair ilkmənbələrdə

olduqca qiymətli məlumatlar vardır. Bu dövrə dair çox

qiymətli arxeoloji qazıntı materialları da aşkar olun-

muşdur. Əlincə (Culfa rayonu) və Babi (Şahbuz rayo-

nu) zərbxanaları, Naxçıvan Cümə məscidi, Xarabagi-

lan, Vənənd məscidi, Nüsnüs piri, Biləv nekropolu, Dər

türbəsi, Düylün piri (Ordubad rayonu), Ziyaülmülk kör-

püsü, Gülüstan türbəsi (Culfa rayonu), Köhnəqala (Şah-

buz rayonu), Dədəli körpüsü (Şərur rayonu), Qarabağlar

türbəsi (Kəngərli rayonu), Ağoğlan türbəsi (Sədərək ra-

yonu) və b. abidələr bu dövrün zəngin tarixindən xəbər

verir.

XV ‒ XVI yüzillərdə Naxçıvan Azərbaycan Qaraqoyun-

lu, Ağqoyunlu və Səfəvi dövlətlərinin tərkibində olmuş-

dur

21

. Naxçıvan Səfəvi dövlətinin mühüm əyalətlərindən

biri idi.

Qaynaq: Azərbaycan Respublikası Naxçıvan tarixi atlası, s. 27.

Naxçıvan Səfəvilər dövründə (1501

‒

1736-cı illər).

Xəritə 4.

Yusif Küseyir oğlu türbəsi. 1161

‒

1162-ci illər. Naxçıvan.

Azərbaycan xalçaları / NAXÇIVAN QRUPU