75
Диэяр бир яфсанядя ися торпаьы гарангуш тапыр.
Ондан яввял боз сярчя, эюйярчин вя гарьа торпаьы
тапа билмирляр. Сащили гарангуш тапыр. Сащиля чатан Нущ
онун шяряфиня тапылмыш йери Гарангуш йайлаьы (бу
йайлаг Нахчывандадыр – С.Р.) адландырыр [14, 15].
Айры бир мятндя эюстярилир ки, Нущун эямиси гуруйа
чатанда гушларын щамысы учуб эедир. Тойуг уча
билмир. Сорушур ки, мян нийя уча билмядим, йа Аллащ?
Пейьямбяр ъавабында дейир: «Нащагдан данышдыьына
эюря уча билмядин» [13, 49]
Эюрцндцйц кими, Нущун эямисиндяки щейванларын
вя гушларын бир чоху дашгындан сонра йени эюркям,
йени хасиййят вя йени давраныш газанырлар. Бу да
Нущун дашгынынын дцнйанын, щяйатын, йарадылышын бир
мярщяляси иля о бири мярщяляси арасында сярщяд, кечид
олдуьуну эюстярир. Дашгындан сонра щяр шей йенидян
йараныр. Азярбайъан яфсаняляри йарадылышын сямави
версийасы иля мифик версийасыны бир-бири иля говушдурараг,
ващид щала эятирмишдир.
Нущ пейьямбярin ад вердийи Нахчыван даьлары
Сюзцэедян яфсаняляр Нущун дашгынын сонунда
Нахчывана эялиб чыхдыьыны, бурада бир чох даьлара,
йайлаглара, йерляря ад вердийини бяйан едир. Мифдя ад
вермяк йарадылышы символизя едир. Яфсанялярин мифик
мянтигиня эюря Нахчыван торпаьыны Нущ йарадыр:
бурадакы щяйата о, башланьыъ верир.
Яфсанядя дейилир ки, Нущ эямиси 75 эцн суйун
цзяриндя галыр. Нящайят, бир даьын башына чыхырлар.
Ушаьы олмадыьы цчцн Гысырдаь адланан бу даь
адамлары йерляшдиря билмядийи цчцн Нущун йанында
хяъалят чякир. Даь Нущун дуасы иля ушаьа галыр вя бир
оьлу олур. Нущ ананын адыны дяйишиб Аьрыдаь, оьлунун
адыны ися Бала Аьры гойур [3, 31].
Адлары чякилян даьлар Азярбайъанын гядим дийары
Нахчывандадыр.Беляликля,дашгындан сонракы бяшяриййят
Нахчыванда юзцня сыьынаъаг тапыр вя дцнйанын йени
тарихи бурадан башланыр.
Башга бир яфсанядя эюстярилир ки, Нущ эями иля
Мяьрибдян (гярбдян) Мяшригя (шяргя) тяряф цзцрдц.
Эяминин алты цч дяфя су алтындакы даьлара тохунур.
Нущ щямин даьлары «Аьрыдаь», «Инандаь» (варианты:
Иландаь – С.Р.) вя «Кямки» адландырыр. «Рявайятя
эюря Нущ Няби оьланлары ilя Нахчыванда мяскян салды.
Эямиси дя Ордубадын Нясирваз кянди йахынлыьындакы
Эямигайада галды» [2, 67-69; 13, 64-66].
Яфсаня Нущун йени вятяни Нахчыван торпаьыны сирли-
сещрли, бярякятли, хошбяхт бир дийар кими тягдим едир.
Нущун эямиси Эямигайада гуруйа отурур. Оьланлары
бир эцн эюрцрляр ки, уъа даьлар од тутуб йаныр, эями
отуран даь да тцстцсцз алова бцрцнцб. Горхурлар.
Лакин даща сонра эюрцрляр ки, од-алов онлары, эцл-
чичяйи йандырмыр. Нущ Няби мюъцзяли одун сиррини
онлара баша салыб, бурада йурд салмаьы тапшырыр. «Нущ
Няби сюзцнц гуртарды. Дайандыьы йердян бир аддым
иряли атды. Айаьы торпаьа эяляндя пянъяси йох, дабаны
йеря дяйди. Оьуллары щямин йердя йурд салдылар, адына
да «Нущдабан» дедиляр [2, 70].
Йени щяйатын башланьыъы
Бящс етдийимиз яфсанялярдя бяшяриййятин Нущла
башланан йени тарихи тцрк етносунун мифоложи тарихи
иля бирляшдирилир. Мяtnlяrdяn birindя deyilir ki, тufan
dayanандан сонра Nuh peyьяmbяrin oьlanlarыndan
olan Tцrk adlы biriси atasыnыnmяslяhяti ilя qoyunla qoч
gюtцrцb bir ъяzirяyя dцшцr. Hяr tяrяf su olduьundan,
Tцrk adadan чыxa bilmir. Боз гурд она йол эюстярир.
Тцрк онун шяклини байраьына чякир [8, 42-43].
Эюрцндцйц кими,Нущ пейьямбярля башланан дцнйа
бцтцн бяшяриййятин йени тарихидир.Азярбайъан бу тарихя
юзцнцн милли-мяняви дяйярляри иля гошулмушдур.
Азярбайъан яфсаняляриндя сямави динлярин мцгяддяс
щюкмляри иля мифик инанъларын синтези Нущун мялум
щекайятини бяшяр щуманизминин йени сящифясиня
чевирмишдир. Яфсанялярдя Нущун Азярбайъана
эялиб чыхмасы, бяшяриййятин йени тарихинин бурадан
башланмасы тясадцфи олмайыб, халгымызын милли
характеринин фювгялщуманизмини якс етдирир. Нущун
тарихи бир халгын йох, бцтцн халгларын тарихидир.
Азярбайъан да гядимдян гонагпярвяр, щуманист
халг олуб. О, бир мещрибан ана кими мцхтялиф халглары
юз аьушуна алыб. Бу торпаьын ян гядим етносу олан
Азярбайъан-тцрк халгы бу йурдда мещрибанъасына
йашайан бир чох азсайлы халгларла бирликдя дцнйанын
Нущдан башланан щуманизм тарихини эюз бябяйи кими
горуйур вя мцгяддяс ирс олараг йашадыр.
1...,67,68,69,70,71,72,73,74,75,76 78,79,80,81,82,83,84,85,86,87,...148