71
фолклор мятнляриндя Нущ ады чох мяшщурдур.
Бюлэянин йер-йурд адлары, даьлары, мцхтялиф тябии-
ъоьрафи обйектляринин бир чоху Нущу йада салыр. Нущ
пейьямбярин ады бурада, цмумиййятля, Нахчыван
торпаьынын йаранмасы иля ялагяляндирилир. Щеч тясадцфи
дейилдир ки, М. Ъяфярли бюлэянин халг йарадыъылыьыны
«Нущдан вя мифдян башланан Нахчыван фолклору»
кими сяъиййяляндирмишдир [16, 7].
Нущла баьлы Азярбайъан яфсанялярини цмумиляш-
дирдикдя онларын ващид образ-сцжет комплекси тяшкил
етдийини эюрцрцк. Яфсаняляр цчцн сяъиййяви олан
образлар ашаьыдакылардыр: Инсанлар: Нущ пейьямбяр,
Нущун оьлу, гызы, гары; Дини варлыглар: шейтан;
Щейванлар: илан, ит, ешшяк, сичан, кясяйян; Гушлар:
гарангуш, эюйярчин, гарьа, аь гузьун, боз сярчя, тойуг;
Щяшяратлар: мозалан; Тябият обйектляри: Аьры даьы,
Эямигайа, Инандаь (Иландаь), Кямки даьы, Гысырдаь,
Баладаь, Гарангуш йайлаьы, Нущдабан; Яшйалар: эями,
ъящря, тяндир; Стихийалар: сел, су, дашгын, туфан.
Сюзцэедян яфсанялярин сцжети ашаьыдакы мотивлярдян
тяшкил олунур: dашгын щаггында хябяр; gяминин
дцзялдилмяси; qарынын йаддан чыхмасы; gямидяки
маъяралар; tорпаг ахтарышы;Нущун ад вердийи Нахчыван
даьлары; yени щяйатын башланьыъы.
Дашгын щаггында хябяр
Яфсанялярин яксяриййятиндя Нущун, садяъя, бир
пейьямбяр кими дашгын олаъаьыны габагъадан билдийи
эюстярилир: «Дейиляня эюря, Нущ Няби («няби» – ярябъя
«пейьямбяр» демякдир – С.Р.) билирмиш ки, туфан баш
веряъяк, дцнйанын цзцнц су алаъаг» [2, 66; 13, 63].
Башга бир мятндя она хябяр эялир: «Беля сюйляйирляр ки,
бир эцн Нущ пейьямбяря хябяр эялир ки, йер цзцнц су
басаъаг» [4, 56].
Яфсанялярин яксяриййятиндя дашгынын нийя баш
вермясинин сябябляри эюстярилмир. Бу ъящятиня
эюря дашгын бир консепт кими йарадылыш щаггында
космогоник мифин схемини якс етдирир. Мифдя
йарадылыш гапалы, дювряви, тякрарланан характер дашыйыр:
космогонийа (йарадылыш) есхатолоэийа (йарадылышын
сону – гийамят) иля тамамланыр. Бунунла да бир
йарадылыш силсиляси баша чатыр вя йениси башланыр.
Лакин бир сыра яфсанялярдя дашгынын сябяби сямави
китабларда олдуьу кимидир. Мятнлярдян бириндя
дейилир ки, Нущ хейирхащ, йолэюстярян адам имиш.
Ким йолундан азырмыш, она доьру йол эюстярирмиш. О,
инсанлары пис йолдан чякиндирмяк цчцн даим онлары
дашгын olacaьы иля баьлы хябярдар едирмиш [7, 48-49; 11,
38].
1...,63,64,65,66,67,68,69,70,71,72 74,75,76,77,78,79,80,81,82,83,...148