Стр. 142 - Azərbaycan xalçaları

140
xalçaları” kitabını əsas kimi istifadə
etmişdir. Şürman kitabının “ön söz”
hissəsində Kərimova öz təşəkkürünü
bildirir, amma həm də qeyd edir ki,
Kərimov Qafqaz kənd xalçalarının
təxminən 123 fərqli növlərinin siyahı-
sını versə də, onların çoxunun təsviri
yoxdur. Şürman özü təxminən bunun
yarısına qədərindən söz açır, baxmaya-
raq ki, indi Qafqaz kənd xalçaları üzrə
ekspertlər arasında qəbul edilmiş adla-
rın çoxu – Faxralı,
Ləmbəli, Çelaberd, Xondzoresk,
Ləzgi və s. ilk dəfə Şürman tərəfindən
nəşr edilib və istinad üçün şərait yara-
dıb.
Lakin Şürmanın özünün Kərimovun
siyahısı barədə qeydləri o mənaya gələ
bilir ki, bizim Qafqaz toxuculuğu haq-
qında biliyimiz ən yaxşı halda yalnız
natamam xarakterlidir və ən pis halda
isə bir fərdin “oxuduqlarına” (hansı
ki, çox qeyri-dəqiq ola bilər) əsaslanır.
Bir neçə erməni müəllifləri mübahisə
edirlər ki, əjdaha motivli xalçalar
və digər klassik xalça qrupları bir
yana, XIX əsr kənd xalçalarının çoxu
erməni toxucularınınməskunlaşdığı
kəndlərin məhsullarıdır. Belə ki,
1949-cu ildə Fransada çap olunmuş
və Paris dileri Albert Açjian (Albert
Achdjian) tərəfindən yazılmış kitab-
da aşağıdakıları oxuyuruq:
“Qubadan başqa öz adını əntiq
erməni xalçalarına verən kəndlərin
adları bunlardır; Nouxi, Arqni,
Kantsak, Aqtzniq, Perqri, Lenina-
kan, Canik, Van, Moq, Çadakj, Aq-
damar, Ageçe, Mouç, Siqhet, Qars,
Ani, Zork, Inqouzan, Ardamed,
Həştərək, Çatqaş, Kanqouni, Aba-
ran, Artaşat, Çarmarcou, Qoqlis,
Tvin, Tçirveq, Noraşen, Sourp, Hay-
kan, Vosdan, Çapak, Ardzqonk,
Koronk, Silvan, Kanous, Vart, Li-
dik, Antzav, Egin, Naxçıvan, Sasun,
Qazax, Ərdahan, Qarabağ, Şirvan,
Dizaqhantz, Armuq, Manazgerd,
Qarin, Dzaqiatçk, Paypert, Hazaraq,
Kerezman və Quessaria.”20
Mən bu iqtibası əsasən maraq
dəyərinə görə xatırladıram, amma
aydın görünür ki, Açjian Qafqaz və
Anadolu xalçaları haqqında ənənəvi
erməni müdrikliyini təkrar edirmiş
və tamamilə mümkündür ki, bu
müdriklikdə daha çox həqiqət var*.
Əlbəttə ki, Qafqaz kənd xalçala-
rı üzrə bir çox müasir müəlliflər
Kərimov/Şürman klassifikasiya-
sı ilə çox ehtiyatla davranmağa
meylli olmuş və tez-tez daha çox
təfsilatlı mənbələrə əhəmiyyət
verməmişlər. Lakin müxtəlif xal-
Xalça. Yun. Xovlu.
295x110. XIX əsrin
sonları, XX əsrin
əvvəlləri. Kitabda (s.95)
Xondzoresk adı ilə ve-
rilib. Əslində Malıbəyli
xalçası olub, Qarabağ
qrupuna (Azərbaycan)
aiddir.