Page 23 - AZƏRBAYCAN XALÇALARI

21

eyni zamanda, dünyaya çıxış obrazı kimi folk-

lorda təcəssümünü tapmışdır. Qədim türklərin

epik nümunələrində Ərgənəkon, Altay, Altun-

tuğ, Altunqan və müqəddəs sayılan digər dağ

adları kimi Ağrıdağı və Ələyəz/Alagöz dağı da

obraz kimi öz ifadəsini tapmışdır. Bu bölgədə

yaranan mif, əfsanə və nağıllarda dağ əjdaha ob-

razı ilə assosiasiya olunur. Hunların, bulqarların

mifik görüşlərində dağın ruhu əjdaha obrazı ilə

təsvir edilir. Bölgənin dağlıq ərazidə yerləşməsi

isə buranın həm də müdafiə, qorunma timsalı

kimi də folklorda özünə yer tutmasına zəmin

yaradır. Yağı bu ellərə ayaq basanda insanların

dağa xitabən söylədikləri ağız ədəbiyyatında

əsas motivlərdən biri də xeyirlə şərin müba-

rizəsidir. Müqəddəs yerlərdən, gerçək tarixi

şəxsiyyətlərdən bəhs edən rəvayətlər, dastan-

lar buradakı əhalinin ümumi türk inancından

bəhrələndiyini, o cümlədən bu dünyagörüşün

bölgə üçün hakim olduğunu göstərir.

İrəvan şəhəri, Vedibasar, Zəngəzur, Dərələyəz,

Ağbaba, Şörəyel, Loru, Pəmbək, Göyçə, Qa-

raqoyunlu, Şəmşəddin kimi bölgələr Qərbi

Azərbaycanın tərkib hissəsi olmaqla bərabər,

digər mahallarla da sıx əlaqədə olmuşdur.

Böyük ticarət yollarının üzərində olan bu

bölgəni Osmanlı dövləti ilə, şimali və cənubi

Azərbaycanla, Borçalı mahalı ilə ayrılmaz tellər

bağlamışdır. Şəmşəddin, Qaraqoyunlu və Göyçə

mahallarında yaşayan türklərin adət-ənənə,

məişət baxımından, Gəncəbasarın yerli əhalisi ilə

demək olar ki, eyni olması tarixi faktdır. Tarixən

Qarabağ xanlığının tərkib hissəsi olan Zəngəzur

mahalı adətlərinə, məişətinə görə Qarabağ

türkləri ilə eynilik təşkil etmişdir. Bu ərazinin

qərb hissəsi Anadolu türkləri ilə qaynayıb-qa-

rışmış, onlarla sıx əlaqədə olmuşdur. İrəvan,

Zəngibasar kimi ərazilərin Güney Azərbaycanın

Təbriz, Xoy, Maku kimi şəhərləri ilə bağlılı-

ğı, əlaqələri də bir faktdır. Bu istər şivələrdə,

istərsə də sənətkarlıq nümunələrində, adətlərdə

özünü qabarıq şəkildə göstərir. Zəngin mədəni

irsi, folkloru, ədəbiyyatı və musiqisi ilə seçilən

bu bölgə bütöv Azərbaycan mədəniyyətinin

tərkib hissəsidir. Ayrı-ayrı bölgələrin keçdiyi

tarix, mədəni irs, toponimlər də onun ümumi

Azərbaycan tarixi və mədəniyyəti ilə birbaşa

bağlılığını göstərir.

3.

4.

1.

Xalça. Yun. Xovlu. 198x131. h. 1276 (1855),

İrəvan qrupu, Üçkilsə, Qərbi Azərbaycan.

2.

İrəvanda azərbaycanlılara məxsus bədii parça nümunələri.

3.

Xalça. Yun. Xovlu. 227x168. h. 1272 (1851),

İrəvan qrupu, Vedibasar, Vedi, Qərbi Azərbaycan.

4.

At çulu. Yun. Xovsuz. 193x161. h. 1291 (1870),

İrəvan qrupu, Dərələyəz, Keşişkənd, Qərbi Azərbaycan.