Page 27 - AZƏRBAYCAN XALÇALARI

25
xalqlara təsir göstərdiyi kimi, burada toxunan
xalçalardan da yan keçməmişdir. İrəvan xanlığı-
nın həyatında mühüm rol oynayan sənətkarlıq
müxtəlif sahələri özündə ehtiva edirdi.
Azərbaycanlıların ənənəvi sənətkarlıq sahələri
olan toxuculuq və dulusçuluq bütün Qərbi
Azərbaycan boyunca geniş yayılmışdı. Toxucu-
luq, o cümlədən xalça, palaz məmulatı istehsa-
lı xüsusilə seçilirdi. O dövrün səyyahları yerli
əhalinin qoyun saxladığını və qoyun yunundan
gözəl xalçalar, kisə, palaz, çul, qışda geyinmək
üçün isti paltarlar, əlcək, corab toxuduğunu
qeyd etmişlər. İ.Şopen hər ailədə toxuculuq
dəzgahının olmasından xüsusi bəhs etmişdir.
Toxuculuqla bağlı olan digər sənət sahəsi bo-
yaqçılıq idi. Bu bölgədə qırmız (koşenil) adlanan
boyaq maddəsinin müxtəlif çalarlarından geniş
istifadə olunurdu. Bu boyaq maddəsi haqqında
xüsusi tədqiqat aparan Rusiya Elmlər Akade-
miyasının akademiki Qammel İrəvan qırmızını
keyfiyyətinə görə Meksika qırmızı ilə müqayisə
etmişdi. Bölgə həm də gön-dəri məmulatlarının
istehsalı, sabun bişirmə, yağ çəkmə və duz isteh-
salı ilə məşhur idi.
Bölgənin tarixi kökləri, çox qədimə gedən xal-
çaları vaxtilə bütün dünyada məşhur olmuş-
dur. Kitabda toplanan xalçalar, əsasən, XIX-XX
əsrləri əhatə edir. 1948-53-cü il deportasiyası
nəticəsində minlərlə insan öz torpağından çıxa-
rılmış, başqa ərazilərə köçürülmüşdür. Boşalan
kəndlərdə təbii olaraq xalça ənənəsi də itib-bat-
mışdır. Qərbi Azərbaycan ərazisində toxunan
xalçaların tədqiqi üçün tarixi mahallar üzrə
təhlil xüsusi əhəmiyyət kəsb edir.
Видади А. Мурадов
Иреванские ковры
Резюме
В статье рассматриваются основные этапы
развития с древнейших времён по настоящее вре-
мя историко-географического региона Азербай-
джана – Иреванского региона или Западного
Азербайджана (современная Армянская Республи-
ка),– рассказывается об исторических и культур-
ных памятниках того периода, исследуется ста-
новление и особенности ковроткацкого искусства
этого региона. На основе проведённых исследова-
ний, определена роль Иреванских ковров в коврот-
качестве Азербайджана и обосновывается необ-
ходимость выделения их в отдельную школу. Здесь
отмечаются характерные особенности ворсовых
ковров, которые были сотканы в Западном Азер-
байджане, анализируются своеобразия разных
типов безворсовых ковров, типа килим, намазлыг
(молельные коврики), попона и др. Поскольку исто-
рически Иреванский регион являлся одним из ос-
новных центров ковроткачества Азербайджана,
ковры и ковровые изделия занимали особое место
в быту населения. Вместе с этим Иреванские ков-
ры, являющиеся образцами искусства, выражали
мировоззрение населения и их эстетические взгля-
ды. В статье особо отмечается, что традиции
Иреванской ковроткацкой школы существуют по
сей день.
Vidadi A. Muradov
Iravan Carpets
Résumé
This article discusses the major developmental
stages that Azerbaijan’s historical-geographical
Iravan district in western Azerbaijan (currently
in the Republic of Armenia) has passed through
since ancient times until the present and the his-
torical and cultural monuments belonging to
the various periods. The formation of the carpet
weaving arts and the artistic features of carpet
products were researched. On the basis of these
studies, the role of Iravan carpets in the carpet
weaving arts of Azerbaijan is identified and the
significance the Iravan School is highlighted. The
characteristic features of the pile weave carpets
woven in western Azerbaijan are revealed and
different types and specific characteristics of flat
weave carpets, including kilim, namazlyk, and
chul are also reviewed in the article.
The Iravan district has historically been one of
the major weaving centers of Azerbaijan. There-
fore, carpets and carpet products held an impor-
tant place in the daily lives of people. In light of
these circumstances, Iravan carpets expressed
the worldviews and aesthetic views of the popu-
lation and their artistic values. This article emp-
hasizes that the traditions of the Iravan carpet
weaving school live on today.