Page 27 - Azərbaycan xalçaları

25

əsas xüsusiyyətdir. Xalçaların naxış-kompozisiya seçimində də yerli

əhalinin təsəvvürü, mifik görüşləri, inancları mühüm yer tutmuş, on-

ların ifadəsi xalçalarda öz əksini tapmışdır. Mifoloji quşlar, heyvanlar,

həmçinin, dünyaya yanaşma tərzindən irəli gələn semantik elementlər

bu bölgənin xalçaları üçün spesifik idi. Azərbaycanın müxtəlif xalça-

çılıq qrupları ilə sıx əlaqəsi duyulan Gəncə

xalçalarının bu ərazidə yaşayan insanların

düşüncə və hisslərinin əsas müstəvisi kimi

çıxış etdiyini söyləmək olar.

Gəncə xalça qrupunun başlıca istehsal

məntəqələri əsasən Gəncə şəhəri, onun

ətraf kəndləri, habelə müasir Gədəbəy,

Goranboy, Şəmkir, Göygöl, Daşkəsən və

Samux rayonlarından ibarətdir. Təbii ki,

bu məntəqələrin hər birində toxunan xalça-

lar özlərinə məxsus formaları ilə seçilirlər.

Ümumilikdə isə Gəncə xalçalarının xarak-

terik xüsusiyyətləri onların nisbətən uzun-

sov, habelə hündür xovlu, müxtəlif ilmə sıx-

lığında və naxışlarının nisbətən iri həcmdə

olmasıdır. Xovsuz xalçalara da müxtəlif sıx-

lıqda rast gəlinir. Gəncə bölgəsində o qədər

də iri olmayan xalçaların toxunması üçün

evlərdə və ya həyətdə quraşdırıla biləcək

daşınan kiçik xanalardan, daha böyük ölçü-

lü xalıların toxunması üçün isə iri stasionar

xanalardan istifadə edilirdi. Bu xanalara

ərişin çəkilməsi prosesi bir neçə peşəkar us-

tanın əməyi ilə həyata keçirilirdi.

Qədim toxuculuq mərkəzi olan Gəncədə

keçmişdə xalçaçılıqla yanaşı, maldar-

köçmə təsərrüfatlarında geniş istifadə olu-

nan keçələr hazırlanması ilə məşğul olan

keçəçilik sənəti də yayılmışdı. Bu ərazinin

əsasən dağlıq sahələrində köç zamanı

dəyələrin üstünün və ətrafının örtülməsi,

yerinin döşənməsi, arabaların üzərinə

çəkilməsi üçün yerli ustalar tərəfindən ha-

zırlanan keçələr çox faydalı idi. Keçələr,

adətən, ağ və qara rəngli yundan hazırla-

nırdı. Dəyələr də üzərinə çəkilən keçənin

rəngindən asılı olaraq “ağ dəyə” və ya

“qara dəyə” adlandırılırdı. Sözsüz ki, çadır-

Azərbaycan xalçaları / GƏNCƏ QRUPU

Xalça fraqmenti. Yun. Xovlu. 1890-cı il Gəncə qrupu. Azərbaycan.

Xalça. “Namazlıq”. Yun. Xovlu. 1911-ci il. Gəncə qrupu. Azərbaycan.