Page 23 - Həkim məsləhətləri

21

yanvar qırğınına ilk düzgün siyasi qiyməti həmin faciənin

səhəri günü Heydər Əliyev verdi.

Vətənin dar günündə özünü Bakıya yetirən və Kreml

rejiminə yarınan Azərbaycan rəhbərliyinin xəyanəti nəti

cəsində paytaxtda qala bilməyən Heydər Əliyevin Naxçıva-

na qayıtması 1990 ‒ 1993-cü illərdə Naxçıvanı ermənilərin

işğal təhlükəsindən xilas etdi. Naxçıvanda fəaliyyət göstərən

Heydər Əliyev, eyni zamanda, bütün Azərbaycanın ümid

çırağı idi. Onun 1991-ci ilin fevralında Ali Sovetin sessiyasın-

da çıxışı, SSRİ-nin saxlanmasına dair referendumun Naxçı-

vanda keçirilməməsi buna parlaq sübutdur.

1991-ci il sentyabrın 4-də, özünün etirazlarına baxma-

yaraq, Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Heydər

Əliyevi sədr seçdi. Naxçıvanda sovet hakimiyyəti ləğv edil-

di. Azərbaycan Respublikası prezidenti seçkilərini Nax-

çıvanda keçirməmək haqqında qərar qəbul olundu. Ali

Məclisin 5 sentyabr tarixli iclasında muxtar respublikanın

xalq təsərrüfatında yaranmış gərgin vəziyyət, onu normal-

laşdırmaq və böhran vəziyyətindən çıxarmaq tədbirləri

müzakirə edildi

48

. Siyasi fəallığın konkret iqtisadi şərtlərlə

təmin edilməsi Heydər Əliyev dövlətçilik təfəkkürünün

parlaq təzahürü idi.

Beləliklə, Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə Naxçıvan Mux-

tar Respublikası tarixinin məna və mahiyyətinə görə bir-

birindən kəskin surətdə fərqlənən iki dövrü bir-birindən

ayrılırdı ‒ sovet dövrü başa çatır, xalqın arzusunda oldu-

ğu müstəqillik dövrü başlanırdı. Naxçıvanda yeni Azər

baycanın quruculuğu prosesi gedirdi. Bu tarixi prosesə ulu

öndər Heydər Əliyev başçılıq edirdi.

Müstəqillik hər bir xalqın ən böyük arzusudur. Azər

baycanın yenidən istiqlaliyyət əldə etməsi xalqın böyük

nailiyyəti idi. Hakimiyyət çəkişmələri və siyasi hərc-mərc

liyin baş alıb getdiyi Bakıdan fərqli olaraq Heydər Əliyevin

rəhbərlik etdiyi Naxçıvan istiqlal mübarizəsi və yeni həyat

quruculuğunun önündə gedirdi. Məhz ilk dəfə Naxçıvanda

SSRİ-nin tərkibindən çıxmaq haqqında qərar qəbul edilmiş,

SSRİ-nin saxlanılması haqqında referenduma etiraz edilmiş-

di. Yeni, müstəqil Azərbaycanın qurulması prosesi Nax-

çıvanda uğurla davam etdirilirdi. Rəsmi Bakı isə Heydər

Əliyev dühasından, Naxçıvan təcrübəsindən faydalanmaq

əvəzinə, Naxçıvana təzyiq göstərmək, muxtar respublika-

nın hüquqlarını məhdudlaşdırmaq yolunu tutmuşdu. Bu

dövrdə Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 112-ci

maddəsinin Naxçıvan Ali Məclisinin Sədrinə aid bəndinin

çıxarılmasına, ümumiyyətlə, Naxçıvanın muxtariyyətinin

ləğv edilməsinə cəhdlər göstərilmişdi. Lakin bütün bu cəhd

lər iflasa uğradı. Naxçıvan Muxtar Respublikası tarixin bu

mürəkkəb sınaq çağında da Heydər Əliyev müdrikliyi və qə

tiyyəti sayəsində öz muxtariyyətini qoruyub saxlaya bildi.

Və bu, sonralar 1998-ci il Konstitusiyasında təsbit olundu.

Bakıda hakimiyyət çəkişmələri şəraitində siyasi hərc-

mərclik və xaosun baş alıb getdiyi halda Naxçıvanda sa-

bit hakimiyyət formalaşmışdı. Blokada şəraitində yaşayan

Naxçıvanda sosial-iqtisadi və mədəni həyatın müxtəlif sa

hələrindəki nailiyyətlər qorunub saxlanılır, müstəqillik

şəraitində ona yeni məzmun vermək uğrunda qətiyyətli

mübarizə gedirdi. 1991-ci ilin sentyabrından ‒ 1993-cü

ilin iyununadək olan dövrdə Naxçıvanda görülən böyük

işlər Heydər Əliyevin nitq, çıxış və müsahibələrində, dövri

mətbuatda və müxtəlif toplulardakı sənədlərdə əks olun-

muşdur. Onların əsas məzmunu muxtar respublikanın

idarə sisteminin təkmilləşdirilməsi, sosial-iqtisadi islahat-

lar hazırlanması və həyata keçirilməsi, blokadanın aradan

qaldırılması üçün həmsərhəd ölkələr, xüsusilə Türkiyə ilə

münasibətlərin yeni səviyyədə qurulmasından və b. ibarət

idi. 1992-ci il mayın 28-də Sədərəkdə Naxçıvanla Türkiyə

arasında körpünün açılışı xüsusilə böyük əhəmiyyətə malik

idi. Heydər Əliyev bu körpünü «arzu və ümidlərimizin kör-

püsü» adlandırmışdı.

Naxçıvan Muxtar Respublikası təkcə öz sərhədləri daxi

lində deyil, bütün Azərbaycan üçün sabitləşdirici amilə

çevrilməkdə idi. Bu, Naxçıvanın Azərbaycanın müasir tari

xindəki misilsiz xidmətlərindən biri idi. Təsadüfi deyil ki,

1993-cü ilin iyun hadisələri zamanı bütün respublikanın

diqqəti Naxçıvana yönəldi və xalqın tələbi ilə Naxçıvan

Ali Məclisinin Sədri Heydər Əliyev Bakıya gəldi, respubli

kanın siyasi hakimiyyətində dəyişiklik baş verdi, vətəndaş

müharibəsinin, separatçı qüvvələrin fəaliyyətinin qarşısı

alındı, sabitlik və əmin-amanlıq yaradıldı, sosial-iqtisadi

islahatların hazırlanması və həyata keçirilməsinə başlan-

dı. Heydər Əliyevin başladığı qurtuluş mübarizəsi qələbə

çaldı. Azərbaycan Respublikasının rəhbəri kimi Heydər

Əliyevin diqqət və qayğısı Naxçıvanın sonrakı inkişafında

da həlledici rol oynadı.

Azərbaycanın müstəqilliyi dövründə Naxçıvan MR ta-

rixinin ən mühüm siyasi hadisələrindən biri də, onun ta-

rixi və müasir inkişaf sahəsində əldə etdiyi nailiyyətləri

Əcəmi Naxçıvaninin heykəli. Naxçıvan şəhəri.

Azərbaycan xalçaları / NAXÇIVAN QRUPU