Page 30 - AZƏRBAYCAN XALÇALARI

28

S

Q

I

Azərbaycan tarixinin və mədəniyyətinin incisi,

Bakının canı-qanı olan İçərişəhər kompleksi 1977-ci

ildə “tarix-memarlıq qoruğu” statusu aldı. Burada

aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı milli dövlətçilik

tariximizin gizli səhifələri öyrənilib, qədim Bakının

strateji əhəmiyyətini təsdiq edən tarixi faktlar aşkar

olunub. Elə buna görə də 1985-ci ildən Dövlət Tarix-

Memarlıq Qoruğu elan edilən İçərişəhər 2000-ci ildən

YUNESKO-nun Dünya mədəni irs siyahısına daxil

edilib. 17 fevral 2003-cü ildə prezident Heydər Əliyev

“Bakı şəhərində İçərişəhər Tarix-Memarlıq Qoruğunun

mühafizəsi və bərpası ilə bağlı bəzi tədbirlər haqqında”

sərəncam imzalayıb. Məhz bu sərəncamdan sonra burada tikinti işləri dayandırılıb və şəhərin tarixi

simasının qorunması istiqamətində məqsədyönlü tədbirlər həyata keçirilməyə başlanılıb. Prezident

İlhamƏliyevin 2009-cu ildə “İçərişəhər” Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğunun inkişaf tədbirləri haqqında”

sərəncamına əsasən, İçərişəhərin ərazisində uçmuş və uçmaq təhlükəsi gözlənilən, tarixi-memarlıq

əhəmiyyətinə malik olmayan tikililərin yerində ənənəvi küçə şəbəkələrinin olduğu kimi saxlanılması

şərti ilə, turizm infrastrukturu obyektlərinin qurulması, yaşayış binalarının təmiri və kommunikasiya

sisteminin dəyişdirilməsi, ərazidə abadlaşdırma işlərinin aparılması üçün vəsait ayrılıb.

İçərişəhərin təpələrindən birinin ən hündür nöqtəsində

Azərbaycanın xəzinəsi göz oxşayır. Bu xəzinə öz mükəmməlliyi

və memarlıq üslubu ilə bu gün də hər kəsi heyrətləndirən

“Şirvanşahlar Sarayı” ansamblıdır. Şəhər mədəniyyətinin

başlanğıcı olan, tariximizin şanlı səhifələrini özündə can-

landıranbumemarlıq incisiAzərbaycan tarixində ənuzunömürlü

dövlət olan Şirvanşahların hökmdarı I Şeyx İbrahim tərəfindən

XV əsrin əvvəllərində salınıb. Hündür portallı və minarəli

günbəzlə tamamlanan saray binaları, ornament və kitabələrin

təkraredilməz incə və həcmli oyma təsvirləri, qüsursuz yerinə

yetirilən detalları, daşların çox gözəl hörgüsü əsrlər boyu bu

xəzinənin təravətini saxlayıb. Kompleks bənzərsizliyi ilə 2000-ci ildə YUNESKO tərəfindən Ümumdünya

mədəni irsi siyahısına daxil edilib. Onu da qeyd edək ki, abidədə təmir-bərpa işləri 80-ci illərdən başlansa da,

müəyyən səbəblərdən uzun müddət ləngidilib. Ümummilli lider Heydər Əliyev 1999-cu ildə Novruz bayramı

günü saraya gəldikdən sonra abidədə təmir-bərpa işləri sürətlənib, 2006-cı ildə isə tam başa çatıb.

İçərişəhərin cənub-şərq hissəsində ucalanAzərbaycan memarlığının

bu nadir tikilisinin Şərqdə analoqu yoxdur. Abidə bu gün də hər

şeydən əvvəl bənzərsiz forması ilə diqqəti çəkir. Qız qalası sahil

qayasının çıxıntısında, yerli boz əhəngdaşından tikilib, hündürlüyü

28 m, diametri 16,5 m-dir. Divarlarının qalınlığı binanın özülündə 5

m, yuxarıda 4m-dir. Şərq tərəfdən qalaya çıxıntı birləşir; onun təyinatı

hələ də bəlli deyil. Daxildən qala 8 mərtəbəyə bölünüb. Mərtəbələrin

hər biri indi dəyirmi dəliyi olan daş qübbə ilə örtülüb. Adı ilə bağlı

əfsanələr yaranan, Azərbaycanın ən möhtəşəm və sirli memarlıq

abidəsi sayılan Qız qalası 2000-ci ildə YUNESKO-nun Ümumdünya

irsi siyahısına salınıb. Qala 1964-cü ildən muzey kimi fəaliyyət

göstərməyə başlayıb. Son illərdə Qız qalasında və onun ətrafındakı

meydanda hər il Novruz bayramı şənliklərinin keçirilməsi artıq

ənənə şəklini alıb.

2000

İçərişəhər

Şirvanşahlar sarayı

Qız qalası