Page 92 - AZƏRBAYCAN XALÇALARI

90

siyasındakı qədim türk xalça-

sında, Qərbi Almaniyada sax-

lanılan XVIII əsrə aid Qazaxda

toxunmuş Azərbaycan xalçasında,

lahıc kəndində məsciddə sax-

lanılan XVIII əsrə aid xalçada,

Sankt-Peterburq şəhərində Etnoq-

rafiya Muzeyində qorunan Quba

xalça məktəbinə aid “Qımıl” xal-

çasında (inv. N-si 1 328-6), XIX

əsrdə Şəki şəhərində güləbətin

tikmə üsulu ilə tikilmiş Quran-

qabıda, həmçinin Krit sikkəsinin

üzərindəki svastika təsvirləri ma-

raq doğurur.

Dosent, doktor Tahsin Par-

lak ““Haç” və “Simurg kuşu”

türklərdən

Avropaya

keçdi”

məqaləsində yazır: “Xalı və

kilimlərdə Qərbi Oğuzlar Ok,

yəni çadırların dam pəncərəsi for-

masına oxşayan işarədən istifadə

edirdilər. Həmin işarə Qırğızıs-

tanın bayrağında da təsvir edi-

lib. Qərbi Oğuzlar isə dünyanın

dörd bir yanına yayıldıqlarına görə Ok işarəsindən istifadə edirdilər. Şərqi Oğuzların

digər adı “qıpçaqlar”dır. İpək yoluna hakim olan qıpçaqlar bu motivləri hər yerə ya-

yırdılar. Bu motivlər içərisində günəşi təmsil edən çərxi-fələk Avropada qəməli xaç

və ya svastika kimi qarşıya çıxır. Qıpçaqların bir qismi xristianlığı qəbul etdiyindən,

Ok işarəsi onlarla birlikdə 3-cü yüzillikdə Avropaya keçdi. Oğuzların günəş işarəsinə

Tunc dövründə Azərbaycanda qablarda, Ərzurumun Oltu əyalətindəki qoç və qoyun

heykəllərində tapılarkən, Ok işarəsi qıpçaqlar xristian olduqdan sonra, Avropada xaç

kimi istifadə olunmağa başladı. Xristian aləminin rəmzi olan xaçı Türk dünyasının xalı

və kilimlərində, Əhməd Yəsəvinin türbəsinin divarlarında görmək olar. Eləcə də Qərbi

Oğuzların onqonu Simurq quşu fiquruna İpək yolu boyunca hər

yerdə rast gəlinir. Simurq quşu Tatarıstan və Xakasiyada armas,

Qazaxıstanda milli emblem, Hun dövlətindən başlayaraq isə Ro-

manın qurucusu Tursakalardan yaranmış Etrusklardan meydana

gələn Etruskların sayəsində İtaliyada və Almaniyada da istifadə

olunmaqdadır”.

Rasim Əfəndinin “Azərbaycan incəsənəti” kitabında Tunc

kəmərlərimizin tarixi, bədii xüsusiyyət və məzmunu ilə məşğul

olmuş alimlərimiz C. Xəlilov, N. Rzayev və başqaları Gədəbəydən

tapılmış kəməri indiyədək Azərbaycan ərazisindən tapılmış tunc

Xalça. “Svastika”. Yun. Xovlu. 168x235. XVIII əsr.

Qazax qrupu. Azərbaycan.