51
иди. Бунун цчцн йерли хаммалдан
эениш истифадя олунурду. Беля ки, сары
рянэ алмаг цчцн Гарабаьда ян чох
«назоту», «нарынъ аьаъы», тут аьаъынын
сары йарпаглары, соьан габыьы, гов
эюбяляйи, зинэ, эцлхятми, кякоту вя с.-
дян; гырмызы рянэ алмаг цчцн ян чох
бойаг кюкцндян; гара рянэ алмаг
цчцн гозун хырда мейвяляриндян,
габыьындан, эяндялашдан, гыныготун
дан,нарынгабыьындан,гара сяндялдян,
палыд габыьындан, паслы дямирдян,
заь маддясиндян вя с. истифадя
едирдиляр (10, 21-33). Бцтцн
рянэлярин бойама цсулу ейни
олмайыб, мцяyyяn fяrqlяrя
малик иди.
Рянэлярин
ялванлыьы,
шухлуьу Гарабаь халча
мяктябиня хас олан ясас
хцсусиййятлярдян
бири
иди. Бу бахымдан Гарабаьда
гырмызы рянэин алынмасына хцсуси
диггят йетирирдиляр. Гырмызы рянэ вя
бу рянэин бир сыра чаларлары диэяр
рянэляр контекстиндя даща чох нязяря
чарпдыьындан, Гарабаь бойагчылары
бойама просесиндя она эениш йер
верирдиляр.
Бойагчылыгда гырмызы рянэ ялдя
етмяйин ян эениш йайылмыш цсулу
бойаг
биткисиндян
(маренадан)
истифадя едилмяси олмушдур. Бойаг
биткиси васитясиля тцнд-зоьалы рянэ дя
алмаг мцмкцн иди. Бу мягсядля
бюйцрткянин вя гараьаъын кюкц бир
щяфтя ислагда сахланылырды. Сонра бу
мящлул гырмызы рянэ
веря билян мящлула
(марена суйуна) га
тылыр вя ичярисиня ип
салынараг гайнадылырды.
Ип мящлулда гайнадыг
ъа зоьалы рянэ алырды.
Чящрайы рянэ алмаг
цчцн ися гырмызы рянэя бойанмыш
ипин суйундан бир гядяр эютцрцlцб
соьан рянэи бойанмыш ипин мящлулуна
гатылырды. Бу вахт ип газанда чох
сахланмырды. Якс тягдирдя истянилян
рянэи алмаг мцмкцн
олмазды.
XЫX ясрин сон
ларында Гара
баь чярчиляринин
(хырдават алвер
чиляри) сатыш цчцн
ялдя етдикляри фуксин
(гырмызы
анилин
бойаг маддяси) уъуз баша эялмякля
вя асан бойаг цсулу олмагла тябии
цсулларла бойаманы хейли сыхышдырды.
Бир мисгалы 3-4 гяпийя баша эялян вя
0,5 эирвянкя ипи бойамаьа габил олан
фуксин маддясинин азаъыг гарышыьы
ачыг-чящрайы, нисбятян чох гарышыьы ися
тцнд-чящрайы рянэ верирди (9, 16-17).
Сары рянэи алмаг цчцн ися ян чох
соьан габыьындан истифадя едирдиляр.
Ону гайнадыр вя сцзцрдцляр. Ип бу
мящлула салыныб гайнадылырды: тез
эютцрдцкдя ятрянэи, бир гядяр артыг
гайнадылдыгда ися нарынъы рянэи
алырды. Бу рянэдян ян чох миниатцр
халчалар тохуйан заман «гыз цзц»,
«ъейран цзц» elementlяrиnи ярсяйя
эятирмяк цчцн истифадя едирдиляр (16).
Халг емпирик тяърцбясиндя сары
рянэи зинэ адлы биткинин габыьы вя йа
будагларындан да алырдылар. Бунун
цчцн биткинин габыьы вя будаглары
даш цзяриндя мющкямъя язилир, суда
гайнадылараг сцзцлцрдц. Ип сцзцлмцш
суда гайнадылыр, тцнд-сары рянэ ялдя
едилирди (17).
Наз отундан вя нарынъ аьаъындан
сары рянэ алмаг цчцн ип яввялъя бир
гядяр мал сидийиндя сахланыр, бундан
сонра наз оту вя нарынъ аьаъы иля
бирликдя гайнадылырды (9, 16-18).
1.
Zəy
2.
Boyaq otu
3.
Tut ağacının sarı yarpaqları
4.
Kəkotu
5.
Qozun xırda qabığı
6.
Qoz ağacının yarpaqları
7.
Lavaşana
8.
Soğan qabığı
5
6
7
8