52
Сары рянэ бойамаг цчцн диэяр бир
цсула эюря сары эцлхятми, кякоту вя
гантяпяр биткиляри бирликдя гайнадылыр,
суйу сцзцлцрdц. Ипlяr bu суйун
ичиня йыьылараг гайнадылдыqdan sонра
газандан
чыхарылыb
йуйулмадан
гурудулурду. Гурумуш ипляр рянэин
мющкямляндирилмяsи цчцн зяй вя мал
сидийиндян ибарят мящлула салынырды.
Ип 1-2 эцн дя орада галдыгдан сонра
сойуг су иля йахаланыб эцн алтында
гурудулурду (18).
EF6598, EF5190, EF3441, EF3811,
EF7894 vя dиgяr xalчa vя xalчa
mяmulatlarыnыn analиzlяrи sarы rяng
almaq цчцn sarы гузуоту, qыrxbuьum,
яvяlиk vя zиrиnc kюtцyцndяn dя genиш
иstиfadя edиldиyиnи tяsdиqlяyиr.
Гарабаь
бюлэяси
бойагчылары
арасында сары-нарынъы рянэ алмаьын
даща мараглы бир цсулу да вар иди
ки, бу да ипи яввялъя алча лавашаnaсы
мящлулунда гайнадыб цстцня зяй
тозу сяпяндян сонра нарынъ биткиси
одунъаьынын
гаты
мящлулунда
гайнатмагдан ибарят иди (19, 181).
Гарабаьын бир чох йерляриндя бу
биткийя «сараьан» вя йа «бярэя» дя
дейирдиляр.
Гарабаьда мцхтялиф бойайыъы мящ­
луллары комбиня етмяк йолу иля палыды
рянэ вя онун мцхтялиф чаларларыны ялдя
едирдиляр. Bу­нун цчцн гара рянэя
бойанмыш ипин мящлулундан бир
гядяр эютцрцб зоьал рянэя бойанмыш
ипин мящлулуна гатырдылар. Мящлул
гайнадыгда ипи га­за­
на салыб тез дя эютц­
рцрдцляр.
Диэяр
бир цсулда ися ипи
тяхминян бир саат мцддятиня заь
dяmиr kuporosu мящлулуна салырдылар.
Шушада бойаг биткиси иля ъаван щейва
аьаъынын йарпаг вя будагларындан
ибарят мящлул дцзялдиб, ипи орада
бойайырдылар. Щабеля йетишмямиш го­
зун гярзяйи, гоз аьаъынын габыьы,
йарпаг вя зоьларындан мящлул
щазыр­лайыр, бу мящлулу гайнаdaraq
ичярисиня мцяййян мигдарда зяй атыр,
сонра ипи hяmиn mяhlula салыр вя
щямин ипи чыxarыb гурудуr, йенидян
мал сидийиндя бяркитмякля дя палыды
рянэ алырдылар (10, 29).
Диэяр бир халг цсулу иля дя палыды
(гящвяйи) рянэ алмаг мцмкцн иди.
Палыд вя йемишан биткисинин габыьыnы
вя бийан кюкцнц язяряк бирликдя
гайнадыr, суйуну сцзцр, сонра ипи
щямин суда гайнадараг, палыды рянэ
ялдя едирдиляр (bу цсулла дяри дя
бойайырдылар).
Cаван гоз аьаъынын тязя
габыьындан щазырланан мящлула
салынмыш кяляф тямиз гящвяйи рянэя
бойанырды. Кяляф мящлула салыныб
гайнадылмаздан яввял цстцня кцл
сяпилирди. Кяляфин бу мящлулда
гайнадылмасы ъями 3 дягигя
чякирди. Бундан сонра ип га­
занда
олмагла
мящлул
сойудулмаг цчцн бурахылырды.
Bu yol иlя бойаманын мараглы
ъящяти ондан ибарят иди ки, ип
илкин олараг ашгарланмырды
(10, 29-30).
Яксяр
щалларда
палыды, qara, aь, boz рянэли qoyunlarыn
йунlarыnдан
истифадя
олунурду.
Qarabaь qoyunlarы arasыnda palыdы
rяnglи qoyunlarыn чoxluq tяшkиl
etmяsиnиn nяtиcяsи olaraq xalчalarda
tяbии palыdы yundan genиш шяkиldя
иstиfadя olunmuшdur. Analиzlяrиn
nяtиcяlяrиnя яsasяn EF6213, EF7092,
EF7646, EF9362, EF9415, EF9466,
EF6401, EF6749 vя s. mяmulatlarda
qяhvяyи rяng tяbии yundandыr.
Гарабаьда гара рянэ алмаьын
юзцнямяхсус бир мящялли хцсусиййяти
формалашмышды. Беля ки, яэяр башга
рянэлярин алынмасында зяйдян истифадя
едилирдися, гара рянэин алынмасында
билаваситя заь маддяси (dяmиr kupo­
rosu) щялледиъи ящямиййят кясб едирди.
Гара рянэ алмаг цчцн Гарабаь
тохуъулары ясасян нар габыьына
цстцнлцк верирдиляр. Бунун цчцн
нарын габыьыны суда гайнадыр вя су
сойуйандан сонра онлары мющкям
язяряк тякрар гайнадырдылар. Мящлул
гайнайа-гайнайа ип кяляфлярини онун
ичярисиня салырдылар. Сонра ип кяляфляри
мящлулдан чыхарылыб гурудулурду.
Даща сонра нювбя иля кяляфляри яввялъя
гайнайан мал сидийиня салыр, бир
мцддятдян сонра чыхарараг гурудур,
сойуг суда йахшыъа «суйа чякир» вя
йенидян гурудурдулар. Бу ардыъыл бо­
йама просесляриндян сонра гара rяngя
бойанмасы нязярдя тутулан кяляфляр
ачыг-гящвяйи рянэ алырды. Бир гайда
олараг, даща тцнд-гара рянэ алмаг
цчцн щямин кяляфляр, ичярисиня гара
2
1
1...,44,45,46,47,48,49,50,51,52,53 55,56,57,58,59,60,61,62,63,64,...147