Стр. 15 - Azərbaycan xalçaları

torpaqlarına birləşdirə bildi. Qarabağ XV-XVIII əsrin əvvəllərində Azərbaycan

Qaraqoyunlu (1410-1468), Ağqoyunlu (1468-1501), Səfəvilər (1501-1736)

dövlətlərinin tərkib hissəsi idi.

Səfəvilər Qarabağ torpaqlarını bütöv halda Qarabağ və ya Gəncə bəy-

lərbəyliyində birləşdirdilər. Səfəvi-osmanlı müharibələri dövründə (1514-1555,

1578-1590 və s.) Qarabağ əldən-ələ keçdi. 1590-cı il müqaviləsindən sonra

Osmanlı dövlətinin tərkibinə qatılan Qarabağ torpaqlarında Müfəssəl dəftər

tərtib edilmişdi (1593). Həmin məlumata görə, Gəncə-Qarabağ əyaləti 5 san-

cağa, 36 nahiyəyə bölünürdü. Dini mənsubiyyətinə görə əhalinin 61%-i müsəl-

man, qalanı isə qeyri-müsəlman idi. Qeyri-müsəlman əhali isə xristianlaşmış

(və ya qriqorianlaşmaqda olan) albanlar idi. XVIII əsrin birinci rübündə Azər-

baycan torpaqları İran, Rusiya və Osmanlı dövlətləri arasında bölüşdürüldük-

də Qarabağ Osmanlı dövlətinin tərkibində qaldı. Bu dövrə aid Osmanlı

dəftərləri azərbaycanlıların bölgənin əsas əhalisi olduğunu sübut edir. Hesab-

lamalara görə, 1727-ci ildə Gəncə-Qarabağ əyalətindəki 122 min nəfərədək

əhalinin 80,3 min nəfəri (66%) azərbaycanlılar, 37,8 min nəfəri (31%) qriqo-

rianlaşmış albanlar, 3,7 min nəfəri (3%) kürdlər idi.

Azərbaycan torpaqlarının bölüşdü-

rülməsində fəal iştirak edərək, Xəzər-

yanı torpaqları ələ keçirən Rusiya çarı

I Pyotr (1682/89-1725) bu torpaqlarda

möhkəmlənmək və işğalçılıq planlarını

genişləndirmək üçün ermənilərdən is-

tifadə edilməsinə böyük önəm verirdi.

Bu məqsədlə o, 1724-cü il noyabrın

10-da erməni xalqına fərman imzaladı.

Fərmanda ermənilərin işğal olunan

Azərbaycan torpaqlarına köçürülməsi,

onlara mehribanlıq göstərilməsi, boşal-

mış evlərin, münbit torpaqların onlara

verilməsi, mühafizələrinin təşkil edil-

məsi, bütün bunları həyata keçirmək

üçün müsəlmanların doğma yerlərindən

deportasiyası nəzərdə tutulurdu.

Mənbə: Azərbaycan tarixi atlası.

Bakı, 2007,s.23.

Xəritə №2:

Qarabağ (XIII - XIV əsrlər)

15

Azərbaycan xalçaları - QARABAĞQRUPU

KITAP.QXP:qarabaq_mekteb 12/15/10 12:40 PM Page 15