Стр. 62 - AZƏRBAYCAN XALÇALARI

60

“Pazırık” xalısı haqqında müxtəlif tədqiqatlar

mövcuddur və hər bir tədqiqatçı araşdırmasında

özünəməxsus tərzdə yanaşmalarla fərqli fikirlər

irəli sürmüşdür. Bu da “Pazırık” xalısının konk-

ret olaraq kimlərə və ya hansı xalqa məxsus ol-

duğu barəsində mükəmməl və yekun nəticələr

söyləməyə imkan verməmiş və hər zaman xalça-

şünaslıqda dərin və sirli xəzinə kimi kodlaşmış

kitabəyə çevrilərək xalçaçı-rəssamların, sənətşünas

və tarixçilərin maraq dairəsində qalmışdır.

Bu baxımdan əminliklə demək olar ki, peşəkar

xalçaçı-rəssamın hər hansı bir xalça haqqında apar-

dığı tədqiqat, bu iş ona yaxın olduğundan, daha

maraqlı və tutarlı fikirlərlə zəngin olur.

Bu xalını tədqiq edənlər isə əsas etibarilə tarix-

çilər, sənətşünaslar, etnoqraflar və digər elm

sahələrinin alimləri olmuşlar. Hər bir tədqiqatçının

araşdırması özünəməxsusluğu ilə yanaşı, həm də

müxtəlif fikir və faktlarla diqqəti

cəlb etməlidir. Amma “Pazırık”

xalısı barəsində nə qədər yazıl-

sa da, mülahizələr irəli sürülsə

də, daim yeni fikirlər meydana

çıxır. Meydana çıxan fikirlər isə

bir daha “Pazırık” xalısı haqqın-

da düşünüb yeni, fərqli, geniş

məzmunda çoxtərəfli yanaşma-

nı ortaya çıxarmağı tələb edir.

Kompozisiya quruluşundakı

müxtəlifliyi ilə yadda qalan bu

xalçanı tədqiq edərkən çox ma-

raqlı faktların ortaya çıxması ilə

yanaşı, həm də rəmzlər dünyası-

nın bir parçası araşdırılır.

Kür-Araz, Şumer və Altay

mədəniyyətinin bir-birinə bağ-

lı olan kökləri, oxşar cəhətləri

xalının kompozisiya quruluşun-

dakı elementlərlə yanaşı, digər

əlamətləri ilə də sıx şəkildə

əlaqəlidir. Amma təəssüflər

olsun ki, göstərilən bu bağlı-

lıqları nəzərdən qaçıran bəzi

tədqiqatçılar “Pazırık” xalısını

tamamilə yad tarixi ünsürlərlə əlaqələndirir və to-

xunduğu məkan barəsində doğru olmayan fikirlərlə

çıxış edirlər. Lakin “Pazırık” xalısı qədim türk

mədəniyyətinin sadə, eyni zamanda ən kamil, mi-

silsiz ornament nümunələri ilə kodlaşaraq, birbaşa

tarixin yaddaşından bir pəncərə kimi gələcəyə açı-

lır. Bu pəncərədən dünyanın bu başından vurub, o

başından çıxan Qədim Oğuz, Hun, Manna, Midiya

və Altay türklərinin nəfəsi duyulur.

Düz deyiblər: “tarix övlad kimidir; hər gün eyni

görünə-görünə başqalaşır”. Lakin köksüz də tarix

olmur. Məhz bu fikirlər əsas götürülərək, “Pazı-

rık” xalısının hansı məkanda toxunması və kimlərə

məxsus olduğu barədə çoxlu mülahizələr yaran-

mışdır.

B. e. ə VI–V əsrləri əhatə edən tarixi faktlar, türk-

lərin qurduqları dövlət və imperiyaların ərazisində